Bliżej naszej misjonarki

Już ponad pół roku nad brzegami Amazonki pracuje nasza misjonarka Ela Rotter. Oto jak wyglądają warunki pracy w Wikariacie Apostolskim San Jose del Amazonas

Obejmuje on terytorium peruwiańskiej Amazonii (155 tys. km2). Teren zamieszkuje ok. 150.000 osób. Wikariat graniczy: od północnego zachodu z Ekwadorem, od północy z Kolumbią, od wschodu
z Brazylią, od południa z wikariatem apostolskim Requena i od zachodu z wikariatem apostolskim Iquitos.

Rozległe połacie dżungli na tym terenie przecinają liczne rzeki, z których najważniejsze to: Amazonka (w obrębie wikariatu rzeka przebiega na długości 594 km), Napo (620 km), Putumayo (1220 km) oraz Yavarí (300 km).

Wzdłuż brzegów rzek lub na rozsianych na nich licznych wyspach zamieszkuje ludność wikariatu licząca ok. 150 tys. osób, z których większość stanowią Metysi i Indianie. Rzeki mają ogromne znaczenie w tym regionie. Dostarczają pożywienia w postaci ryb, stanowią jednocześnie drogi komunikacyjne i transportowe.

Teren wikariatu zamieszkuje ludność indiańska (Kichwas, Ticunas, Yaguas, Witotos, Ocainas, Boras, Mayorunas, Secoyas, Orejones, Arabelas, Vacacochas, Jeberos, Jibaros, Cocamas), która kultywuje swoje tradycje i zwyczaje. Kolejną grupę stanowią Indianie, których objął proces „metysażu” w ramach etni indiańskich (np. matka jest Bora, a ojciec Ocaina). Ta grupa ma trudność z uznaniem swojej tożsamości indiańskiej i określa się mianem: „ribereños”,
tzn. ludzie zamieszkujący na brzegach rzek. Pewien procent „ribereños” stanowi ludność napływowa z wybrzeża Peru lub z gór oraz Brazylijczycy i Kolumbijczycy. Bardzo nieliczny procent stanowią Metysi.

Historię mieszkańców tego zakątka Amazonii naznaczyły różnorodne – bolesne i niekiedy tragiczne – wydarzenia. Przed przybyciem kolonizatorów (do roku 1542) tereny zamieszkiwane były przez Indian różnych etni, które zachowywały swoją odrębność, zwyczaje i praktyki religijne. We wszystkich wspólnotach społeczeństwo zorganizowane było wokół rodziny. Życie danej społeczności opierało się na zasadach uczestnictwa i wspólnej wymiany. Nie znano zysku i rywalizacji.

W XVI w. rozpoczął się proces kolonizacji, a tym samym ewangelizacji. Ewangelizację
na terenie wikariatu rozpoczęli jezuici. Zakładali tzw. „redukcje”, czyli osiedla Indian,
w których misjonarze katechizowali, uczyli uprawy roli czy niektórych zawodów. Często byli obrońcami Indian przed złym traktowaniem ze strony „patrones” i przed tzw. „łowcami niewolników”. Po konfiskacie zakonu w 1769 r. ewangelizacją ludności zajęli się franciszkanie.

Wraz z odkryciem kauczuku rozpoczął się tzw. „okres kauczukowy” (1880-1914), naznaczony wyzyskiem ludności indiańskiej ze strony producentów tego tworzywa. Wiele wspólnot indiańskich zmuszonych było emigrować w miejsca pozyskiwania kauczuku wskazane przez właścicieli.

W XX w. większość ludności indiańskiej pozostawała w relacji zależności od swoich panów.  W tym czasie rozpoczął się też silny proces zaniku tożsamości indiańskiej. Wielu Indian zaczęło wstydzić się swojego pochodzenia, porzucało stare zwyczaje starając się zintegrować z tzw. „cywilizacją”.

W latach 70., wraz z odkryciem złóż ropy naftowej, rozpoczął się czas jej eksploatacji,
a także – co za tym idzie – degradacja środowiska naturalnego i często ekonomiczny wyzysk Indian.

Utworzenie pierwszych struktur kościelnych nastąpiło wraz z utworzeniem prefektury apostolskiej San Jose del Amazonas w 1945 r., która 10 lat później zmieniła status na wikariat apostolski San Jose del Amazonas. Zakładanie Kościoła na tych terenach związane było
z pracą iście pionierską. Pierwszy biskup franciszkanin musiał szukać misjonarzy, którzy zajęliby się zorganizowaniem stacji misyjnych, a w późniejszym czasie parafii. Utworzono pierwsze stacje misyjne stanowiące centra wyjazdowe do poszczególnych wiosek,
tzw. „caserios”, w celu przygotowania miejscowych katechistów. Oprócz ewangelizacji misjonarze zajęli się organizacją ośrodków zdrowia i szkolnictwem. W latach 60. zaczęła funkcjonować rozgłośnia radiowa „San Jose”, której celem była ewangelizacja i edukacja. Obecnie działa ona pod nazwą „La voz de la Selva”.

Po Soborze Watykańskim II misjonarze rozpoczęli starania mające na celu utworzenie Kościoła rodzimego i formację wspólnot chrześcijańskich, a w nich rodzimych katechistów oraz animatorów. Misjonarze – dotychczas zaangażowani w dzieła socjalne (edukację
i szkolnictwo) – zaczęli kierować swoje siły w kierunku duszpasterstwa i inkulturacji.
W 1985 r. ma miejsce pierwsze doroczne zebranie („Asamblea Vicarial”), które skupia  misjonarzy i zaangażowanych w duszpasterstwo ze wszystkich parafii i stacji misyjnych wikariatu, w celu wymiany doświadczeń oraz wypracowania programu duszpasterskiego
dla całego wikariatu, modlitwy oraz umocnienia ducha wspólnoty i integracji.

Obecnie w obrębie wikariatu istnieje 16 stacji misyjnych. Na brzegach Amazonki: Tamschiyacu, Aucayo, Indiana (stolica wikariatu i siedziba biskupa), Pevas, San Pablo, Caballo Cocha, Santa Rosa. Na brzegach rzeki Yavari: Yanaschi, Islandia. Na brzegach rzeki Putumayo: Estrecho, Sopin Vargas. Na brzegach rzeki Napo: Mazan, Orellana, Tacsha Curaray, Santa Clotilde, Angoteros.

Na ternie wikariatu istnieje też grupa „Itinerantes”, czyli wspólnota wędrownych misjonarzy odwiedzających wioski indiańskie. Wizyty mają na celu poznanie problemów ludności indiańskiej, szukanie pomocy i sposobów rozwiązania ich, promocję rodzimej kultury
i dzielenie się życiem wiary.

Obecnie w wikariacie pracuje 13 księży, 30 sióstr zakonnych, 3 braci zakonnych i 7 misjonarzy świeckich, w tym 4 misjonarki świeckie z Polski: Dominika Szkatuła (30 lat pracy misyjnej
w wikariacie), Dorota Kozieł (11 lat), Anna Borkowska (3 lata) i Elżbieta Rotter (1 rok).

To niewielka ekipa, biorąc pod uwagę, że w obrębie wikariatu istnieje kilkanaście miasteczek i ponad 500 wiosek. Do niektórych wiosek misjonarze są w stanie dotrzeć jedynie raz w roku. Większość parafii pozostaje bez kapłana, ale mimo tego w większości codzienne sprawowana jest Liturgia Słowa i udzielana jest Eucharystia. Na co dzień misjonarze zajmują się organizacją duszpasterstwa (grupy młodzieżowe i dziecięce, duszpasterstwo Indian), odwiedzaniem wiosek i formacją katechetów. Poza tym angażują się także w obronę praw człowieka i w różnego rodzaju projekty socjalne (np. na rzecz osób niepełnosprawnych),
a także w ochronę zdrowia. W San Pablo istnieje leprozorium, a w Santa Clotilde ośrodek zdrowia prowadzony przez księdza, za zawodu lekarza.

Młody amazoński Kościół „San Jose del Amazonas” potrzebuje wsparcia. Jest to Kościół ubogi i Kościół ubogich. Ale bardziej niż środków potrzebuje otwartych serc i rąk do pracy, potrzebuje misjonarzy, którzy swoim życiem będą mówić o Bogu i będą chcieli słuchać tego, co Bóg mówi przez ubogich, bowiem niejednokrotnie właśnie oni są „żywą Ewangelią”.